Het Diabetes Fonds noemt de cijfers ‘alarmerend’. Mensen met een voorstadium van diabetes hebben negen keer zoveel risico om diabetes type 2 te krijgen, zo blijkt ook uit het onderzoek van de Universiteit van Maastricht.

Nu al krijgen wekelijks bijna 1000 mensen de diagnose diabetes type 2. ,,Als je al jaren verhoogde bloedsuikerwaarden hebt, kan al blijvende schade ontstaan, bijvoorbeeld aan de bloedvaten”, stelt Diena Halbertsma, directeur van het Diabetes Fonds. Bovendien verwacht ze ‘een tsunami’ van patiënten die daadwerkelijk diabetes krijgen.

De belangrijkste oorzaak van de enorme stijging is een ongezonde leefstijl, stelt hoogleraar diabetologie Hanno Pijl. ,,Het heeft te maken met onze voedselmarkt, de manier waarop we continu achter onszelf aanhollen op werk, chronische stress hebben, we bewegen te weinig, roken sigaretten, gebruiken alcohol.”

Als mensen met prediabetes gezonder gaan leven, kunnen ze ziekte voorkomen. Daarom heeft het Diabetes Fonds een test laten maken die het risico op diabetes type 2 kan voorspellen. ,,Gaat het om een hoog risico, adviseren we mensen naar de huisarts te gaan om hun bloedsuiker te laten prikken”, aldus Halbertsma.

Internist-endocrinoloog en hoogleraar diabetologie van het LUMC Hanno Pijl geeft antwoord op de belangrijkste vragen over de ziekte.

Zo’n 1,4 miljoen Nederlanders tussen 40 en 75 jaar hebben een voorstadium van diabetes type 2. Hun bloedsuikerwaarden zijn verhoogd, maar niet zo hoog dat het echt al diabetes is. Uit onderzoek blijkt dat mensen gemiddeld 10 tot 25 jaar met prediabetes rondlopen voordat ze daadwerkelijk een diagnose diabetes type 2 krijgen.

Maar wat betekent het als je prediabetes hebt? Een stukje biologie: als de bacteriën in onze darmen – het microbioom – verstoord zijn, kunnen er ontstekingen ontstaan. Bij een chronische ontsteking raakt onze stofwisseling ontregeld en kan prediabetes ontstaan.

Dat is lastig. De klachten zijn vaag, weet Pijl. Mensen zijn vaak vermoeid, hebben wat last van hun gewrichten. ,,Dat is het venijnige hiervan. Je hebt het meestal niet in de gaten. Het is ook niet zo dat je van het ene op het andere moment prediabetes hebt”, aldus Pijl.

Veel mensen ontdekken hun verhoogde bloedsuiker bij toeval, omdat de dokter bepaalde bloedwaarden laat prikken. Gebeurt dat niet, krijgen patiënten vanzelf ernstiger klachten waarmee ze bij de huisarts aankloppen. In die gevallen blijken ze veelal al diabetes type 2 te hebben ontwikkeld.

Het aantal mensen met diabetes type 2 of een voorstadium ervan groeit zo hard door onze ongezonde leefstijl. We eten te ongezond, hebben te veel stress, bewegen te weinig, roken, drinken alcohol. ,,Daardoor raakt onze stofwisseling in de war. En als je dan ook nog genetische aanleg hebt, loop je het risico op deze ziekte”, legt Pijl uit. Door gezonder te leven kan het zelfs nog lukken van de ziekte of prediabetes af te komen. ,,Als je gezonder leeft, herstelt je microbioom en gaan chronische ontstekingen weg. De stofwisseling wordt beter, het gewicht gaat vaak omlaag en mensen voelen zich beter.”

Dat antwoord hoort Pijl vaker. Toch is het een kwestie van keuzes maken: ongezond doorleven en het risico lopen om ziek te worden of de leefstijl aanpassen. ,,We kunnen de werkelijkheid niet mooier maken dan die is. Het is een misvatting dat je geen leuk leven kunt leiden als je gezond leeft. Je kunt onwaarschijnlijk lekker en heel gezond eten.” En, sust hij, van af en toe een glaasje alcohol krijg je heus niet meteen diabetes. Bovendien: af en toe een rondje lopen als je zittend werk doet, is allerminst een straf.

Dat is ook weer niet helemaal waar, zegt Pijl. Als je 50-plus bent, veel stress en ook nog pech met de genen hebt, kan je alsnog diabetes type 2 krijgen. ,,We begrijpen nog niet goed hoe dat komt. Waarschijnlijk speelt het verouderingsproces dan een rol.” Maar slanke en gezonde mensen lopen wel degelijk minder risico.

Daarover is nog weinig bekend. Diabetes type 1 ontstaat doordat het afweersysteem de cellen aanvalt die insuline maken. Daardoor krijgen patiënten te weinig insuline en gaat hun bloedsuiker omhoog. Dit type diabetes wordt vaak al op jongere leeftijd ontdekt. ,,Mogelijk speelt er ook bij deze patiënten al een paar jaar eerder wel iets, maar daar weten we nog weinig over”, zegt Pijl.

Mensen met een voorstadium hebben negen keer zo’n groot risico om daadwerkelijk diabetes type 2 te krijgen. Ook als ze niets merken, kan er toch al schade in het lichaam ontstaan, bijvoorbeeld aan de bloedvaten.

Bovendien blijkt uit het onderzoek van de Universiteit van Maastricht dat acht jaar later vijftien procent van deze mensen diabetes type 2 heeft. Dat risico ligt negen keer hoger dan bij mensen met goede bloedwaarden. Wie daadwerkelijk diabetes type 2 krijgt, kan ernstige klachten ontwikkelen, bijvoorbeeld aan het hart, de nieren of ogen. Door vaatschade kan het zelfs gebeuren dat patiënten een voet moeten laten amputeren.

Dat is lang niet altijd nodig. Het Diabetes Fonds heeft een risicotest laten maken die je online kunt invullen. Wie te zwaar is, een grote buikomtrek heeft of bloeddrukverlagers slikt, heeft bijvoorbeeld een verhoogd risico. Als dat uit de test komt, krijg je het advies langs de huisarts te gaan om te prikken.

Tegelijk onderzoeken het Diabetes Fonds en de Nier- en Hartstichting of het zin heeft om een bevolkingsonderzoek op te zetten.